Η Διαφορετική Κρήτη : To ερευνητικό πρόγραμμα IDAology: Απ τη βοσκική στον Ψηλορείτη στα α-όρια του Ψηφιακού μας σύμπαντος.

Καλησπέρα σας. 

Θα ήθελα να αφιερώσω τα 7 περίπου λεπτά  που μου αναλογούν σήμερα σε ένα Κρήτα που αφιερωσε μια ζωή και ένα έργο που ξεπερνά τη ζωή στην Κρήτη των διαφορετικών. Σε έναν ακόμα απ’  τους  λίγους που συνήθως σηκώνουν πολλά για να γνωρίσουμε οι περισσότεροι την Διαφορετική Κρήτη.

 Στον αείμνηστο δάσκαλο Νίκο Ψιλάκη. 

Ο κόσμος της Κρήτης, είναι ένα ενεργό ψηφιδωτό στον χώρο και τον χρόνο, μέσα στον οποίο εμπεριέχονται μικρότεροι κόσμοι που συνθέτουν την ισορροπία ή την ανισορροπία  στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον του νησιού μας. Το πολιτιστικό τοπίο της Κρήτης άλλωστε συντίθεται και αποσυντίθεται ως μια ενιαία εικόνα αντιθέσεων, διαφορών και αλληλένδετων κρίκων που ξεκινούν από τη μακρινή αρχαιότητα και φτάνουν εξελικτικά  μέχρι σήμερα. Ένας τέτοιος κρίκος , ήταν και παραμένει για μας  Η βοσκική και ο κόσμος του βοσκού του Ψηλορείτη σε μια αδιάκοπη συνέχεια απ’ τους πρώτους βοσκούς που δάμαζουν και δαμάζονται με  τον ανώτερο όροφο της Κρήτης. Αυτο το γεγονός μας έδωσε το έναυσμα της σημερινής θεματικής όπου το βουνό της Ίδας αποκτά λόγο μέσα από τη συνάντηση ανθρωπου και τεχνολογίας, έρευνας και τεκμηρίωσης , τοπικού και ψηφιακού. 

Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και Πολιτιστικός Οργανισμός Androidus Argastiri μέσα από τρεις διαφορετικές συμπληρωματικές κατευθύνσεις, (τεχνολογίες αιχμής, επιστημονική τεκμηρίωση, πολιτιστική διαχείριση) αναπτυξαμε το ερευνητικό πρόγραμμα IDAology ως μια κιβωτό δεδομένων, ένα παιχνίδι εμπειρίας και ένα ζωντανό παραμύθι. 

Δηλαδή 

α)μια μηχανή αναζήτηση ως αποθετήριο πολιτιστικής κληρονομιάς στο οποίο συγκεντρώθηκαν, τεκμήρια,  πολιτιστικά στοιχεία, συνεντευξεις, στιγμιότυπα απ το ποιμενικό βίωμα,  

β) μια εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας που κάνει τον χρήστη μέρος στο τρισδιάστατο περιβάλλον του κόσμου του βοσκού και

γ) μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας εστιασμένη στα παιδιά (Δημοτικού) που ζωντανεύει τους ήρωες της ποιμενικής ζωής. (βοσκούς, πρόβατα , μιτάτα κα) ως αφηγητές της καθημερινότητας τους απ τη ζωή στον Ψηλορείτη .

Αναφέρομαι επανειλημμένα στον όρο η βοσκική και ο κόσμος του βοσκού στον Ψηλορείτη καθώς με τον τίτλο αυτό μέσα απ’ το πρόγραμμα, τους συνεργάτες του προγράμματος και με την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού, το 2021 ολοκληρώσαμε την προταση ένταξης και εγγραφής για τον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. https://ayla.culture.gr/i-voskiki-kai-o-kosmos-tou-voskou-ston-psiloreiti-2021/ Επιφέραμε δηλαδή τη σφραγίδα της Εθνικής Τεκμηρίωσης σε όσα μέχρι τότε συλλέξαμε, γράφαμε και δημιουργούσαμε. Αυτό ομολογώ αποτελεσε και τον θεματικό οδικό χάρτη περιεχομένου σε μια διαρκή ανατροφοδότηση μέχρι σήμερα. Ακολούθούν τρια εθνογραφικά Ντοκιμαντέρ υπό την αιγίδα του  υπουργείου Πολιτισμού βασισμένα στην εξέλιξη της Βοσκικής ΔΙΑ των γενεών μέσα απ΄τους άγραφου ςθεσμούς και τα εθιμικά γνωρίσματα , το άγραφο δίκαιο των βοσκών μέσα απ τον Όρκο καθώς και τα κοινωνικά δίκτυα και τις ιεραρχιες που οικοδομούνται ως ιεροί δεσμοί ανθρώπων. Το δεύτερο μάλιστα εθνογραφικό ντοκιμαντέρ μετίτλο Νηζα , Ο όρκος και το άγραφο δίκαιο των βοσκών στον Ψηλορείτη, έχει ανανεώσει τη σύμβαση του και προβάλλεται στη συνδρομητική τηλεόραση της cosmote tv. 

Παράλληλα μέσα απ τις τεχνολογίες που αναπτύξαμε σ' αυτον τον νεοφυή τομέα του Ψηφιακού Πολιτισμού προέκυψαν νέα κεφάλαια, νεοι μικρόκοσμοι απ τον μεγαλύτερο τελικά κόσμο της Βοσκικής. Ο κύκλος του μαλλιού και το Ψηφιακό Μουσείο Άδρακτος, η Δομή Υφαντικής στα Ανώγεια η οποία ξεκινά τη λειτουργία της εντός του Νοεμβρίου,  η Ξερολιθιά και το έργο εικονικής περιήγησης metartum όπου τα μιτάτα και οι ξερολιθιές συστήνονται με όρους επανάχρησης ως διαδραστικά καλλιτεχνικά εργαστήρια.  Νεα κεφάλαια βασισμένα στη συνύπαρξη και συνύφανση του παραδοσιακού με το σύγχρονο, του λαϊκού με το καινοτόμο (μοντέρνο), της τέχνης με τη χειροτεχνία και την τεχνολογία ως καύσιμα κοινωνικής πρωτοπορίας,δημιουργίας και ενασχόλησης.  

Όλα σχεδόν τα παραπάνω έρχονται ως σημεία σε μια εποχή που ο τουρισμός αναδιαμορφώνεται αναζητώντας μοναδικότητες πέρα απ τα δάση της συνήθειας, του καθιερωμένου και του κορεσμού. Ταξιδιωτικές μοναδικότητες οι οποίες επενδύουν σε νέου τύπου ενεργητική ψυχαγωγία βασισμένη σε εμπειρίες αισθήσεων, αισθητηρίων και αυθεντικότητας.
Έτσι κάπως προκύπτει και ο τουρισμός της εμπειρίας που επιλέγει το βίωμα  της περιήγησης και τη δράση του περιηγητή σε μια απόπειρα δημιουργίας “μαγικής εικόνας” έναντι μιας αυξανόμενης μαζικής απομαγευσης σε τόπους κυρίως πόλεις που δοκιμάζουν τις αντοχές τους ως κοινωνικά ανυπόφορες. Nομίζω λοιπόν πως η πολιτιστική ταυτότητα της Διαφορετικής Κρήτης δεν χρειάζεται να γίνει επιταχυντής αλλά συσσωρευτής, αποθέτης ή  κιβωτός δυνάμεων, των μοναδικών ετεροτήτων που ο κάθε τόπος μπορεί να έχει.

Γιατί ξεκάθαρος στόχος πρέπει να παραμένει η αναβάθμιση του πολιτισμού της καθημερινότητας που κυοφορεί και αναγεννά τον πολιτισμό της επισκεψιμότητας.

Αυτή είναι η θεμελιώδης διαφορά πολιτιστικού σχεδιασμού και branding, αλλαγή πρώτα στη δομή και κατ επέκταση στην επιφάνεια. Ισχυροι τοπικοί πυρήνες και βιώσιμες κοινότητες είναι αυτές που θα μπορούν να στηρίξουν και ένα υγιές μοντέλο τουρισμού, αναπτύσσοντας δυνάμεις όπου η τοπικη προσέγγιση γίνεται περίπτωση εκτός συνόρων  και ο τόπος ανοίγεται στον κόσμο. Γιατί τα σημερινά τεχνολογικά εργαλεία και οι δυνατότητες που και μεις αναπτύξαμε  συνεργατικά μέσα απ το IDAology αυτό μας επιτρέπουν:

Μια μετακίνηση κοπαδιών από το οροπέδιο της Νίδας προς τους γιαλούς του Λιβυκου Πελάγους , ένα άρμεγμα προβάτων στα όρη του Πάνα και στους κάμπους της Ιούς στο Αμάρι , μια τυροκόμηση στις ξερολιθιές των Καμαρών στα Ακόλλητα του Ψηλορείτη, και ένας αργαλειός που υφαίνει αδιάκοπα στην Αξό είναι μόνο μερικές εικόνες που δραπέτευσαν σα στιγμιότυπα μαζί μας από τα όρια το φυσικού τους χώρου στα α-όρια  (μη όρια) του ψηφιακού μας σύμπαντος.